На 3 март 1878 година, во градот Сан Стефано, денешен Јесилкој, предградие на Истанбул, беше потпишан мировен договор меѓу Русија и Отоманската империја. Ја заврши Руско-турската ослободителна војна (1877-1878) и повторно ја воспостави бугарската држава по речиси 500 години османлиско владеење. Причината за Руско-турската војна беше бруталното задушување на Априлското востание од 1876 година, кое предизвика огромна резонанца во Европа. Голем број истакнати европски јавни личности и државници, меѓу кои се издвојуваат имињата на Вилијам Гладстон и Виктор Иго, го кренаа својот глас за поддршка на угнетените Бугари. Војната стана неизбежна по неуспехот на Константинополската конференција и одбивањето на Отоманската империја да се реформира и да ги почитува правата на своите христијански поданици. Завршува со победа на учесниците во антиотоманската коалиција, предводена од Русија.
Санстефанскиот мир беше потпишан на 3 март (19 февруари, стар стил). Овој датум не е случајно избран. Тоа се совпаѓа со крунисувањето на Александар II во 1855 година и ослободувањето на кметовите во Русија во 1861 година, за што рускиот император го добил прекарот Ослободител. Договорот е прелиминарен – т.е. е. прелиминарно и предмет на одобрување на другите големи сили.
Според него, ослободена Бугарија е автономно, приточно (даночно), вазално кнежество со своја народна влада и војска. Неговата површина е над 170.000 квадратни метри. км. Руски претставници беа грофот Игнатиев и А. И. Нелидов, а од турска страна – Савфет-паша и Садула бег. чл. 6-11 се однесуваат на Бугарија, која била основана како автономно приточно кнежевство со христијанска влада и своја војска. Границите на кнежевството ја опфаќаа Северна Бугарија (со исклучок на Северна Добруџа), Тракија (без Ѓумри и Едрене) и Македонија (со исклучок на Солунскиот регион и полуостровот Халкидики). чл. 7 од договорот ја регулира организацијата и управувањето. Со државата управува принц избран од населението со одобрение на Големите сили и возвишената порта. Парламентот требаше да подготви органски статут (Устав). Предвидено е и привремено руско владеење за период од две години, кое ќе го врши специјален царски комесар. чл. 8 предвидува посебен данок што треба да се плати на возвишената порта.
Со Санстефанскиот мировен договор Бугарија повторно се појави на картата на Европа. Нејзиното население е 4.800.000 луѓе.
Санстефанскиот мировен договор од една страна го решава проблемот со легитимноста на бугарската државност, а од друга страна е убедлив доказ за бугарското територијално присуство на Балканскиот Полуостров. Санстефанска Бугарија, со мали исклучоци, ја преклопува картата на Егзархијата од 1870 година, со која султанот ја легитимирал православната духовност на бугарското население. Еден од важните резултати на Договорот од Сан Стефано е тоа што создаде идеал кој беше основа и на големите успеси и на националните катастрофи на бугарската државност по 1878 година. Англија и Австро-Унгарија се изјаснуваат против Санстефанскиот договор. На нивна иницијатива, тој беше ревидиран и заменет со Берлинскиот договор во јули 1878 година. Врз основа на нејзините клаузули, Бугарија беше поделена на пет дела - Северна Бугарија и Софискиот санџак го формираа вазалното кнежество Бугарија, кое му плаќаше годишен данок на турскиот султан, имаше своја милиција и беше предводена од принц избран од народот, но со согласност на Големите сили и султанот; земјите меѓу Балканските Планини и Родопите биле поделени во посебен автономен регион наречен Источна Румелија, управуван од генерал-гувернер назначен од Високата порта; Македонија и Адријанопол останале во рамките на Отоманската империја под директна власт на султанот; Градовите Пирот и Врања и биле отстапени на Србија, а Романија ја добила Северна Добруџа.
Од 1888 година, 3 март се слави како Ден на ослободувањето на Бугарија од османлиската власт. Денот еднаш беше прославен како официјален празник во 1978 година по повод 100-годишнината од ослободувањето. Десет години подоцна, тој стана официјален празник, а со одлука на Големото национално собрание од 5 март 1990 година, датумот беше прогласен за државен празник.
Извор:https://tribuna.mk/
Kommentare